Ten noorden van de Oude Stad ligt een plek die je niet zomaar aan je voorbij mag laten gaan. Hoe dichterbij je komt, hoe meer je de sferen van het oude Praag voelt. In de wijk Josefov ligt de oudste nog bestaande Joodse begraafplaats van Europa. Dat klinkt misschien niet heel spectaculair, maar geloof mij, niets is minder waar. Sommige plekken geven je nu eenmaal kippenvel vanaf het moment dat je ze betreedt.
Tot 1786 werden alle Praagse Joden begraven op de Stary zidovsky hbitov, zoals de nationale naam voor deze begraafplaats luidt. Het is onduidelijk hoeveel mensen uiteindelijk na hun dood zijn gedumpt op een oppervlakte van één hectare. Gedumpt ja, want op sommige plekken liggen maar liefst twaalf graven op elkaar gestapeld. Het aantal grafstenen wordt geschat op ongeveer 12.000, maar er wordt vermoed dat zo’n honderdduizend mensen hun laatste rustplek hebben gevonden op dit kleine stukje grond.
Deze cijfers laten meteen al zien dat de Joden het ook in Praag niet makkelijk hadden. In 1096 vond de eerste ‘aanval’ tegen de joden plaats; de groepering werd gescheiden van de rest van de bevolking en in een ommuurde getto geplaatst. De begraafplaats zelf ligt in het gebied van de vroegere Joodse getto. De bewoners kregen geen toestemming om de ene hectare aan grond uit te breiden, waardoor ze geen andere keuze hadden dan de dode lichamen op elkaar te stapelen. Waarom ze oude graven niet gewoon verwijderden? Nou, dat mag niet. Volgens de Halacha, de Joodse wetgeving, is het verboden om Joodse graven te vernietigen en is het helemaal uit den boze om grafstenen de verplaatsen. En dus gingen ze stapelen. En dus staan de grafstenen zo ontzettend dicht op elkaar.
Zoals op elke plek, zie je ook hier goed het verschil tussen arm en rijk. Zo staan er een aantal prominente grafzerken met goed zichtbare versiering op het terrein; die zijn van de rijken, uiteraard. De witte marmeren stenen komen uit de 16e en 17e eeuw, en de zwarte, door de natuur verkleurde, stenen zijn het oudst.
Het gevoel dat over je heen komt wanneer je de begraafplaats betreedt is overweldigend. Het is nu precies twee jaar geleden dat ik hier rondliep, maar nog steeds komt hetzelfde gevoel terug wanneer ik aan deze plek terugdenk.
Het bijna onbeschrijfbare gevoel is totaal het tegenovergestelde van wat je hebt als je het terrein betreedt. De Joodse begraafplaats is namelijk een gigantische toeristische trekpleister. Schrik dus niet als je een lange rij mensen voor de kassa ziet staan. Ja, het is even wachten. En nee, dat is niet leuk. Maar doordat men in kleine groepen over het terrein heen lopen, krijg je wel het gevoel dat je ‘alleen’ op deze plek bent. Met andere woorden, het is het wachten zeker meer dan waard.
